Projekt ustawy o dochodach JST
Od przyszłego roku samorządy, na których terenie zlokalizowane są obszary chronione po raz pierwszy w historii otrzymają dodatkowe środki finansowe. Będzie to możliwe dzięki nowej Ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, której projekt został przygotowany przez Ministerstwo Finansów. W pracach nad ustawą uczestniczyło również Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.
Algorytm subwencji uwzględni potrzeby ekologiczne
Od 2025 r. algorytm wyliczania subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego będzie uwzględniał potrzeby ekologiczne. Potrzeby ekologiczne będą wyliczane na podstawie powierzchni obszarów chronionych (parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu oraz obszary Natura 2000) zlokalizowanych na terenie jednostek samorządu terytorialnego.
Znaczenie obszarów chronionych dla społeczeństwa
Obszary chronione są ważne zarówno dla polskiego społeczeństwa, jak i dla społeczności międzynarodowej. Stanowią one ostoję różnorodności biologicznej, a jednocześnie pełnią istotne funkcje turystyczne, rekreacyjne, edukacyjne oraz naukowe. Ustanowienie obszaru chronionego niesie ze sobą szanse, ale także ograniczenia rozwojowe dla jednostek samorządu terytorialnego oraz ich mieszkańców, co może prowadzić do zmniejszenia poziomu przychodów. W odpowiedzi na te wyzwania, nowy system finansowania ma na celu wsparcie jednostek samorządowych, których dochody własne nie wystarczają na pokrycie potrzeb finansowych, w tym ekologicznych.
Nowe zasady finansowania jednostek samorządowych od 2025 r.
Projektowana ustawa wprowadza pojęcie potrzeb finansowych jednostek samorządu terytorialnego (JST), które będą mogły być finansowane z większego udziału w podatkach dochodowych (PIT i CIT). Niedobory w budżetach JST będą wyrównywane w formie subwencji ogólnej.
Wyróżniono pięć rodzajów potrzeb: wyrównawcze, oświatowe, rozwojowe, uzupełniające oraz ekologiczne, przy czym potrzeby ekologiczne są nowym elementem branym pod uwagę przy określaniu poziomu subwencji.
Zgodnie z założeniami nowe zasady finansowania mają wejść w życie od 2025 r. Warto zaznaczyć, że wymiar finansowy potrzeb ekologicznych będzie zależał od powierzchni form ochrony przyrody zlokalizowanych w poszczególnych JST. Przepisy te będą również zachętą do tworzenia nowych obszarów chronionych oraz podnoszenia rangi istniejących, co przełoży się na większe wsparcie dla samorządów.
Korzyści ze zmiany
Zmiany w systemie subwencji ekologicznych przyniosą korzyści dla gmin, miast na prawach powiatu, powiatów oraz województw, z szczególnym uwzględnieniem mniej zamożnych gmin.
Wartość potrzeb ekologicznych dla gminy z parkiem narodowym wyniesie 620 zł za hektar, a dla rezerwatu przyrody 310 zł/ha. Łączna wartość potrzeb ekologicznych dla wszystkich samorządów ma wynieść około 1,5 mln zł w 2025 r., z coroczną waloryzacją tych stawek.Największe korzyści odniosą gminy, dla których oszacowano wartość potrzeb ekologicznych na 1,1 mld zł w 2025 r.. Powiaty otrzymają około 245 mln zł, a województwa 124 mln zł.
Nowy system ma na celu wsparcie finansowe jednostek samorządowych oraz rekompensatę za ograniczenia w gospodarowaniu na terenach chronionych.
