Na COP30 w Belém Brazylia planuje zaproponować mechanizm RDM – system finansowania odbudowy lasów tropikalnych, który ma generować 100 mld USD rocznie i usuwać 2 GtCO₂. To zmiana paradygmatu: od walki z wylesianiem do aktywnej odbudowy i przekształcania lasów w aktywa klimatyczne.
Globalne wysiłki na rzecz łagodzenia zmian klimatu są niewystarczające, a planeta zmierza ku wzrostowi temperatury o 2,6°C–2,8°C, nawet przy pełnej realizacji obecnych zobowiązań NDC (Nationally Determined Contributions). W obliczu tej luki Brazylia, jako gospodarz szczytu klimatycznego COP30 w Belém, promuje innowacyjne rozwiązania finansowe, które mają postawić lasy tropikalne w centrum strategii klimatycznej. Kluczową propozycją jest nowy Mechanizm Odwracania Wylesiania (RDM – Reversing Deforestation Mechanism), opracowany przez ekspertów z Climate Policy Initiative/PUC-Rio (CPI/PUC-Rio) na zlecenie ambasadora André Corrêa do Lago, przewodniczącego COP30. Mechanizm RDM ma za zadanie wypełnić krytyczną lukę w finansowaniu, skupiając się na odtwarzaniu lasów na dużą skalę i przekształcaniu ich z czynnika ryzyka klimatycznego w trwałe aktywa.
RDM może generować 100 mld USD rocznie i usuwać 2 GtCO₂ – nowy motor finansowania klimatycznego
Raport CPI/PUC-Rio, opublikowany w październiku 2025 r., analizuje lasy tropikalne w 91 krajach, które łącznie przechowują 593 GtCO₂ – około jednej trzeciej historycznych emisji światowych. Pomimo kluczowej roli lasów w globalnym obiegu węgla, kraje te tracą rocznie ponad 10 milionów hektarów, głównie w wyniku wylesiania napędzanego przez rolnictwo. Juliano Assunção, dyrektor wykonawczy CPI/PUC-Rio, podkreśla, że przywrócenie obszarów wylesionych od 2001 r. może umożliwić przechwycenie do 49 GtCO₂. Symulacje CPI/PUC-Rio wskazują, że przy referencyjnej cenie węgla wynoszącej 50 USD za tonę CO₂, Mechanizm Odwracania Wylesiania (RDM) może generować do 100 miliardów USD rocznego przychodu dla krajów z lasami tropikalnymi. Mechanizm ten ma potencjał usunięcia do 2 GtCO₂ rocznie w pierwszych latach działania, co stanowi 11–13% luki emisyjnej potrzebnej do ograniczenia globalnego ocieplenia do 2°C do 2035 roku. Szacuje się, że RDM może przynieść ponad 5000 USD zdyskontowanej wartości bieżącej na hektar dla 170 milionów hektarów potencjalnej restauracji na całym świecie. W brazylijskiej Amazonii, gdzie dominuje rolnictwo, RDM mógłby przekształcić region ze źródła emisji w pochłaniacz węgla, generując około 30 miliardów USD rocznie.
COP30 ma wprowadzić nowy paradygmat: od zatrzymania wylesiania do aktywnej odbudowy lasów
RDM jest projektowany jako mechanizm oparty na wynikach, który ma uzupełniać istniejące narzędzia w ramach nowej architektury finansowania lasów tropikalnych. W przeciwieństwie do Jurisdictional REDD+ (JREDD+), który koncentruje się głównie na zatrzymywaniu wylesiania, oraz Tropical Forest Forever Facility (TFFF), który nagradza utrzymanie istniejących lasów, RDM koncentruje się na finansowaniu i skalowaniu przywracania lasów. TFFF, również mający zostać oficjalnie zainaugurowany podczas COP30 w Belém, jest funduszem inwestycyjnym typu endowment o docelowej kapitalizacji 125 mld USD, pozyskanej z 25 mld USD kapitału publicznego i 100 mld USD kapitału prywatnego. Brazylia już zadeklarowała 1 mld USD na ten cel. Model TFFF ma oferować stabilne, długoterminowe płatności w wysokości około 4 USD za hektar stojącego lasu rocznie, z kluczowym wymogiem przeznaczenia co najmniej 20% tych środków bezpośrednio na rzecz ludności tubylczej i społeczności lokalnych (IPLCs). Oba mechanizmy — RDM i TFFF — mają mobilizować środki finansowe, aby osiągnąć cel zwiększenia globalnego finansowania klimatycznego.
Czy odbudowa lasów to realne rozwiązanie? Wątpliwości wokół integralności i trwałości projektów leśnych
Wdrożenie mechanizmów opartych na przyrodzie wymaga przezwyciężenia wyzwań związanych z wiarygodnością, zwłaszcza w kontekście sekwestracji węgla i trwałości. Choć RDM jest projektowany jako skalowalne i transparentne narzędzie, opiera się na założeniach rynkowych, które budzą zastrzeżenia. Krytycy, tacy jak Global Forest Coalition (GFC), określają TFFF jako „fałszywe rozwiązanie”, ostrzegając, że nadmierna monetyzacja usług ekosystemowych może ignorować wewnętrzną wartość lasów. Ponadto, fundusze takie jak TFFF, opierające się na zyskach generowanych na globalnych rynkach obligacji, budzą wątpliwości etyczne co do zaangażowania sektora finansowego, który bywa współwinny wylesiania. Globalne ramy, takie jak Artykuł 6 Porozumienia Paryskiego, wciąż pracują nad definicją trwałości pochłaniania CO₂. Ostatnie decyzje organu nadzorującego Artykuł 6.4 złagodziły wymogi nieograniczonego w czasie monitorowania projektów leśnych, co ułatwia ich uczestnictwo, jednocześnie utrzymując wysokie standardy integralności i transparentności, co jest kluczowe dla przyciągnięcia kapitału na projekty naturalne. Przywracanie lasów, które jest głównym celem RDM, jest rozwiązaniem pilnie potrzebnym, zwłaszcza że lasy tropikalne zapewniają 30% potencjalnych rozwiązań łagodzących zmiany klimatu, otrzymując jednocześnie tylko około 3% globalnego finansowania klimatycznego.
Czytaj też:
Motyle wiedzą, jak oszczędzać energię. Teraz ich skrzydła podpowiadają rozwiązania dla budownictwa
Fotografia: Ivars Utināns, Unsplash
