Powodzie, ekstremalne upały i osiadanie gruntu – to największe ryzyka, przed którymi staje Wielka Brytania. Raport Avivy pokazuje, że do 2050 roku miliony domów i słynne zabytki, jak Hampton Court czy Giant’s Causeway, mogą ucierpieć bez działań adaptacyjnych.
Wpływ zmian klimatycznych w Wielkiej Brytanii staje się coraz bardziej widoczny w życiu codziennym, a rok 2025 przyniósł rekordowo gorącą i słoneczną wiosnę, po której nastąpiły pożary, zakazy używania węży ogrodowych i gwałtowne powodzie. Analiza zawarta w raporcie Aviva „Building future communities 2025” jasno wskazuje, że dotychczasowe zjawiska są zaledwie przedsmakiem tego, co nadejdzie. Do 2050 roku miliony domów i firm w całej Wielkiej Brytanii mogą być narażone na poważne zakłócenia i koszty związane z powodziami, osiadaniem gruntu (subsydencją) i ekstremalnymi upałami. Raport ten, który po raz pierwszy łączy najnowsze dane dotyczące zagrożeń klimatycznych, używa studia przypadków znanych zabytków, aby unaocznić przyszłe ryzyka i zainspirować do pilnego działania w kierunku budowania odporności klimatycznej.
Powodzie, upały i osiadanie gruntu – trzy największe ryzyka klimatyczne dla Wielkiej Brytanii
Kluczowe ustalenia Aviva wskazują na trzy główne, wzajemnie zbieżne zagrożenia, które będą intensyfikować się do połowy wieku. Po pierwsze, oczekuje się, że liczba domów zagrożonych powodzią w Anglii może wzrosnąć o 27% do 8 milionów nieruchomości. Ryzyko dotyczy zarówno powodzi rzecznych i przybrzeżnych (szczególnie w miastach położonych w estuariach, takich jak Liverpool, Londyn czy Cardiff), jak i powodzi powierzchniowych. Obecnie 83% nieruchomości narażonych na zalanie wodą powierzchniową jest niechronionych, a ryzyko to jest zaostrzane przez urbanizację i niewystarczającą infrastrukturę drenażową. Po drugie, w związku z coraz cieplejszymi i bardziej suchymi latami, przerywanymi ulewnymi deszczami, ryzyko osiadania gruntu gwałtownie wzrośnie. Oczekuje się, że do 2050 roku dodatkowe 1,4 miliona nieruchomości może znaleźć się w strefie ryzyka subsydencji. Zjawisko to jest szczególnie dotkliwe w południowo-wschodniej Anglii, ze względu na przewagę gleb gliniastych, które naturalnie pęcznieją i kurczą się pod wpływem wilgoci. Po trzecie, znacznie wzrośnie maksymalna temperatura w okresie letnim, co stanowi poważne ryzyko dla zdrowia i mienia. Ekstremalne upały, oprócz bezpośredniego zagrożenia, nasilają ryzyko subsydencji oraz zwiększają prawdopodobieństwo gwałtownych powodzi błyskawicznych, gdy wysuszona ziemia nie jest w stanie wchłonąć nagłych opadów.
Hampton Court, Giant’s Causeway, Edinburgh Castle – historia walczy z klimatem
Raport Aviva podkreśla, że adaptacja na zmieniający się klimat jest możliwa, a właściciele, zarządcy i społeczności wokół najbardziej znanych zabytków UK już podejmują działania, które stanowią inspirację. Przykłady te unaoczniają, jak różnorodne wyzwania stoją przed całym krajem:
Hampton Court Palace, Londyn: Historyczna rezydencja Henryka VIII stoi w obliczu podwójnego ryzyka. Z jednej strony, położenie nad Tamizą zwiększa zagrożenie powodzią rzeczną, wymagając modernizacji obrony przeciwpowodziowej. Z drugiej strony, jest on narażony na ekstremalny upał – Londyn jest epicentrum miejskiej wyspy ciepła – co stwarza wyzwania dla słynnych ogrodów. Pałac adaptuje się, wprowadzając rośliny odporne na suszę i metody zarządzania glebą, choć jego bezpieczeństwo zależy od szerszych, systemowych ulepszeń obrony rzeki.
Giant’s Causeway, Hrabstwo Antrim: Ta ikona Irlandii Północnej, ukształtowana przez 60 milionów lat, jest obecnie narażona na przyspieszoną erozję i niestabilność zboczy klifów. Prognozowany wzrost poziomu morza (o 30–40 cm do 2050 r.) oraz bardziej intensywne opady zimowe będą potęgować siłę fal, podmywając dolne ścieżki i zagrażając dostępowi turystów.
Kiedy jedno zagrożenie potęguje drugie – jak powodzie, upały i gleby gliniaste niszczą domy i zabytki
Niektóre obiekty muszą radzić sobie z kumulacją zagrożeń. Na przykład Red House w Londynie, ikona ruchu Arts and Crafts, od dziesięcioleci monitoruje osiadanie gruntu spowodowane kurczeniem i pęcznieniem gliniastych gleb. W regionie, w którym do 2050 roku oczekiwany jest wzrost maksymalnych temperatur o 3°C, problem subsydencji ulegnie zaostrzeniu. W odpowiedzi na to ryzyko, instalowane są specjalne drenaże, a pobliskie drzewa są starannie zarządzane, aby nie osuszały gleby zbyt mocno. Podobnie, Charlecote Park w Warwickshire, położony na terenie zalewowym, doświadczył pięciu poważnych powodzi w ciągu zaledwie roku, co naraziło go na straty finansowe i wymusiło zamknięcie. Zarząd parku musiał dostosować całą strategię operacyjną, reorganizując strefy dla zwiedzających i planując wydarzenia poza najbardziej ryzykownymi miesiącami. Natomiast Edinburgh Castle, wbrew swemu położeniu na skale, został zalany w 2021 roku z powodu gwałtownych opadów, które przeciążyły historyczne systemy drenażowe. To zdarzenie uwypukliło problem powodzi powierzchniowych w starych, gęsto zabudowanych miastach.
Aviva apeluje o plan krajowej odporności klimatycznej – tanie środki, wielkie efekty
Aviva podkreśla, że by sprostać wyzwaniom związanym ze zmianami klimatycznymi w Wielkiej Brytanii, niezbędne jest skoordynowane działanie na poziomie krajowym. Firma wzywa do przyjęcia sześciu priorytetów, które mają zapewnić solidne podstawy polityczne dla bardziej odpornej przyszłości. Wśród nich kluczowe jest wzmocnienie przepisów planistycznych, które mają zapobiegać niechronionej zabudowie na terenach zalewowych; w ostatniej dekadzie 110 000 nowych domów powstało w strefach najwyższego ryzyka. Inne postulaty obejmują standaryzację Zrównoważonych Systemów Odwadniających (SuDS), a także upowszechnienie zarządzania przeciwpowodziowego opartego na naturze (Natural Flood Management, NFM), które spowalnia przepływ wody w górnym biegu rzek i jest obecnie niedostatecznie wykorzystywane. Ponadto, należy wprowadzić wymóg stosowania tanich, sprawdzonych środków odporności przeciwpowodziowej (PFR) w nowych domach. Koszt takich środków w nowej konstrukcji to około 1000 funtów, co radykalnie zmniejsza koszty i czas przywracania stanu pierwotnego po powodzi. Aviva angażuje się w budowanie tej odporności klimatycznej, inwestując ponad 80 milionów funtów w projekty bazujące na naturze, które przyczyniają się do łagodzenia ryzyka powodziowego.
Czytaj też:
Fotografia: KT Likes Coffee, Unsplash
