Zmiana, która ma się wszystkim opłacać, musi przyspieszyć

Największa biznesowa konferencja klimatyczna w tej części Europy, z udziałem przedstawicieli agend ONZ i Unii Europejskiej, ambasadorów, polityków, a także aktywistów oraz przedstawicieli świata biznesu, nauki i kultury – zakończyła się 3 października w Katowicach. Działania na rzecz powstrzymania zmiany klimatu muszą być skuteczniejsze i wymagają przyspieszenia. Wiele zależy tu od zaangażowania firm energetycznych i przemysłowych. I od polityków, którzy muszą stworzyć nowe warunki, by transformacja była rzeczywistą szansą rozwojową. Finansowanie zielonych inwestycji jest dostępne i będzie jeszcze większe dzięki unijnemu wsparciu. To główne wnioski płynące z dwudniowych obrad.

2 i 3 października br., w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach, ponad 1400 uczestników pracowało nad rekomendacjami na Szczyt Klimatyczny w Azerbejdżanie (COP29), które zostaną zebrane w postaci Białej Księgi. Uczestnicy wzięli udział w blisko 30 panelach dyskusyjnych poświęconych najważniejszym tematom klimatycznym, m.in. transformacji energetycznej, zrównoważonemu biznesowi, zielonemu finansowaniu, gospodarce o obiegu zamkniętym, dekarbonizacji, bioróżnorodności, zielonym miastom oraz edukacji klimatycznej.

Sesję inaugurującą PRECOP poprzedziły wystąpienia między innymi oenzetowskich urzędników i dyplomatów. Wyłonił się z nich obraz tego, co może być w listopadzie treścią globalnego szczytu klimatycznego w Azerbejdżanie. Podczas inauguracji głos zabrali goście specjalni:

• Nargiz Gurbanova, ambasador Republiki Azerbejdżanu w Rzeczypospolitej Polskiej,
• Simon Porter, Director a.i. Multi-country office Ukraine UNOPS,
• Sanda Ojiambo, zastępczyni Sekretarza Generalnego ONZ, dyrektor wykonawcza UN Global Compact,
• Niclas Svenningsen, Manager Global Climate Action.
• Nargiz Gurbanova, Ambasador Republiki Azerbejdżanu w Rzeczypospolitej Polskiej

Ambasador w trakcie swojego wystąpienia zapowiadającego COP29 w Baku wielokrotnie potwierdzała gotowość do ograniczania emisji, ale także zobowiązanie do współpracy oraz – jako warunek – transparentność działań.

Wiemy, że gramy o stawkę globalną. W trakcie szczytu w Baku będziemy też rozmawiać o funduszach klimatycznych. To oszczędne, bo wyrażone w języku dyplomacji, ale ważne sygnały – szczególnie w kontekście głębokiego uzależnienia kraju-gospodarza tegorocznego COP od wydobycia i eksportu węglowodorów.
Nargiz Gurbanova, Ambasador Republiki Azerbejdżanu w Rzeczypospolitej Polskiej

Simon Porter, dyrektor biura Narodów Zjednoczonych ds. Obsługi Projektów (UNOPS), podkreślił, że odbudowa Ukrainy musi uwzględniać zmiany klimatyczne, zrównoważoną infrastrukturę i odnawialne źródła energii. Dodał, że konieczne jest natychmiastowe działanie, aby Ukraina mogła odbudować się i przygotować na przyszłość, bez czekania na zakończenie wojny.

Musimy pomóc Ukrainie podnieść się z kryzysu, nie czekając na pokój, musimy zacząć działać już teraz.
Simon Porter, dyrektor biura Narodów Zjednoczonych ds. Obsługi Projektów (UNOPS)

Z kolei Sanda Ojiambo, zastępczyni sekretarza generalnego ONZ alarmowała, że “zmiany klimatyczne już wywierają negatywne skutki dla gospodarki, a dewastujące powodzie zagrażają społecznościom oraz ekosystemom w Polsce, Europie i na całym świecie”.

Nie zabrakło głosu aktywistów.

Nie ma lepszego dowodu jak skomplikowana i wielopłaszczyznowa jest tematyka zmian klimatu niż to, że mamy tu topowych specjalistów i specjalistki z kilkudziesięciu różnych branż i dziedzin. Od 13 miesięcy średnia globalna temperatura jest o ponad 1,5 stopnia C wyższa niż w erze przedindustrialnej. Po drugie Polskę nawiedziła jednak powódź stulecia i dwie powodzie tysiąclecia w ciągu zaledwie 26 lat. Po trzecie IMGW w ostatnim miesiącu w tym samym czasie wydawało ostrzeżenia przed suszą i przed powodzią. To właśnie młode pokolenia najmocniej odczuwać będzie skutki obecnych działań lub ich braku.

Szmo Kacprzak z Fundacji Przyjaciół Młodzieżowego Strajku Klimatycznego

Jesteśmy tu po to, by mądrze i rzetelnie przygotować się do COP. Jest z nami młodzież, aktywiści. Tu mają możliwość wejścia na scenę, wygłoszenia swoich stanowisk i uczestnictwa w wielu sesjach. To zdrowa normalność, chciałbym, by stała się standardem.
Kamil Wyszkowski, dyrektor wykonawczy UN Global Compact Network Poland

Zmiany klimatu a konkurencyjność europejskiej gospodarki

Panel otwierający o przywództwie na rzecz klimatu z udziałem Borysa Budki, posła do Parlamentu Europejskiego, Marzeny Czarneckiej, minister przemysłu, Marcina Korolca, prezesa Fundacji Promocji Pojazdów Elektrycznych, Grzegorza Lota, prezesa zarządu TAURON Polska Energia oraz Tomasza Zadrogi, Chief Investment Officer Respect Energy, przyniósł wskazanie kierunku i czynników wspierających transformację podkreślając jednocześnie konieczność przyspieszenia działań.

– Z działaniami na rzecz powstrzymywania zmiany klimatu musimy pamiętać o konkurencyjności europejskiej gospodarki – podkreślił Borys Budka. – Realizując ambitne cele Zielonego Ładu, musimy pamiętać, że gospodarki państw członkowskich muszą zapewnić finansowanie realizacji tych celów. Pojawiają się głosy o konieczności rewizji niektórych ustaleń Zielonego Ładu, ale nie podważają one istoty tej strategii – mówił.

– Polskiemu przemysłowi nie grozi katastrofa wywołana dekarbonizacją. Dekarbonizacja to nie zagrożenie, lecz szansa na wykorzystanie renty zacofania – przekonywała Marzena Czarnecka. – Polskie firmy mogą korzystać z tego, co wypracowali inni. Nie musimy wdrażać niczego od zera i za to płacić. Polski biznes jest w tej wygodnej pozycji, że może czerpać z tego zysk. Polski rząd w 100 procentach wspiera transformację; widać to na każdym kroku – dodała.

Największe podmioty polskiej energetyki deklarują terminy osiągnięcia neutralności wobec klimatu, owszem odległe, ale intensywne działania zmniejszające emisję związane z produkcją energii już trwają, a wielu przypadkach nabierają tempa. Mówił o tym Grzegorz Lot, prezes zarządu Tauron Polska Energia.

– W ostatnim tygodniu dokonaliśmy największej transakcji w historii Tauronu – zaznaczył Grzegorz Lot. – 200 MW, prawie dwa miliardy złotych – czysty wiatr. To pokazuje, jak bardzo jesteśmy zdeterminowani, by w 2050 roku 100 procent energii zużywanej przez naszych klientów miało kolor zielony. Mam nadzieję, że już w 2040 tej zieleni będzie dużo. Tak naprawdę nie mamy wyjścia – firmy potrzebują zielonej energii, by pozostać konkurencyjnymi – mówił.

– W Polsce mamy energię, mamy jej pod dostatkiem, ale jest najdroższa w Europie, bo transformujemy się zbyt wolno – ocenił Tomasz Zadroga, wiceprezes Respect Energy. – Nie wynika to z tego, że naszym zasobem jest węgiel czy trochę gazu, lecz z niechęci do szybkiej zmiany. O transformacji mówimy od 15 lat. Wtedy energia z węgla była dobra, bo tania, dziś tania jest tylko energia odnawialna. Każdy inny jej rodzaj jest droższy lub o wiele droższy – powiedział. Zadroga wyliczył też czynniki przyspieszenia polskiej transformacji: właściwe regulacje, wsparcie wszystkich wytwórców czy oddanie inicjatywy prywatnym przedsiębiorcom.

Kluczową rolę odegrają regulacje

Podczas konferencji PRECOP przedstawiono raport „Miasta w dobie zmiany klimatu”, w którym ORLEN zaproponował wsparcie dla polskich miast w procesie transformacji energetycznej. Dyrektor biura zrównoważonego rozwoju i transformacji energetycznej ORLEN, Stanisław Barański, podkreślił, że kluczową rolę w tych działaniach odgrywają regulacje prawne oraz współpraca między samorządami a biznesem. ORLEN oferuje polskim miastom konkretne rozwiązania, jak np. stacje wodorowe, które już funkcjonują w Poznaniu, wspierając rozwój zeroemisyjnego transportu publicznego.

Jak wynika z dyskusji podczas debaty pt. „Zarządzanie łańcuchami dostaw” rola zarządzania łańcuchem dostaw stale się zwiększa. Redukcja śladu węglowego i realizacja celów ESG pomagają budować większą odporność firm. Przedsiębiorstwa stoją przed wyraźnymi wyzwaniami, a transport jest kluczowy zarówno dla dostaw do fabryk, jak i do sklepów oraz klientów.

Kryzys klimatyczny wymusi zmiany

–Stoimy na krytycznych rozdrożach, kryzys klimatyczny wymusi zmiany – to konkluzja płynąca z wypowiedzi Ally Metelitsy z Biura Dyrekcji Współpracy Technicznej i Zrównoważonego Rozwoju Przemysłowego Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego (UNIDO). Dowody na to widać gołym okiem: Europę nawiedziła we wrześniu ogromna powódź, a w Republice Południowej Afryki spadł śnieg. Reakcją na to muszą być zmiany w modelu systemu gospodarczego. Kapitalizm, jako dominujący system „bogatej Północy” (w opozycji do „biednego globalnego Południa”) przestał być wystarczającą odpowiedzią na problemy i wyzwania otaczającej nas rzeczywistości. – Model, który niektórym dał prosperity, jakiej świat nie widział, poszerza nierówność i degradację środowiska – powiedziała Metelitsa.

Goszczący na panelu “Energetyka odnawialna” Miłosz Motyka, podsekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska wskazał co jest tak naprawdę katalizatorem odnawialnych źródeł energii:

– Dobrze, że wybrzmiewa to tutaj w Katowicach. Rynek, prosta ekonomia, to się opłaca. Gdy rozmawiamy o energetyce odnawialnej, jest ona stawiana jako opór konwencjonalnych źródeł albo mówimy, że my chcemy celowo wyprzeć węgiel. Nie. Po prostu to się opłaca. Epoka kamienia łupanego nie skończyła się dlatego, że zabrakło kamienia – zaznaczył wiceminister Motyka.
Polska prezydencja to szansa na rozpoczęcie dyskusji o sposobie finansowania i akceleracji zielonej transformacji.

– Do wydania jest ok. 40 mld zł – powiedział z kolei podczas panelu „Zrównoważone instrumenty finansowe” na PRECOP sekretarz stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej Jan Szyszko.
W finansowanie transformacji angażują się polskie instytucje finansowe, które mają bardzo dużą nadpłynność. Inwestycje w projekty ekologiczne to duża szansa na pozyskanie nowych klientów. Ważne jest także budowanie zielonych portfeli kredytowych.

– Chcemy być liderem wsparcia transformacji energetycznej. Mamy zespół ekspertów, inżynierów, którzy w ramach swoich kompetencji mogą podpowiadać rozwiązania dla klientów jak ograniczyć cenę za pozyskiwaną energię elektryczną. Możemy ich wesprzeć wiedzą, jak mają zarządzać systemowo przepływem energii. A przecież dziś mamy w Europie jedną z najwyższych cen energii – przyznał Krzysztof Dresler, wiceprezes Banku PKO BP, nadzorujący obszar finansów i rachunkowości.

W ocenie prezesa Banku Ochrony Środowiska Bartosza Kublika, sektor bankowy w Polsce jest w stanie finansować zieloną transformację. – Trzeba być w tym względzie optymistycznie nastawionym, ponieważ banki są zdrowe i dobrze dokapitalizowane. Mamy u nas banki z udziałem państwa i kapitału zagranicznego, są banki duże i te małe, odpowiadające na zapotrzebowanie lokalnych klientów – mówił.

– Małe i średnie firmy mają poważny wkład do polskiego PKB. Jako bank posiadamy różne instrumenty w postaci kredytów ekologicznych, poręczeń i gwarancji – powiedziała pierwsza wiceprezes Banku Gospodarstwa Krajowego Marta Postuła. Jak zaznaczyła, to są pieniądze na duże inwestycje, rozbudowę sieci. – Ministerstwo Aktywów Państwowych przekazało nam 5 mld euro – dodała.

Raportowanie ESG – wyzwanie czy szansa

Kolejny ważny temat na agendzie PRECOP to raportowanie ESG, z którym mierzą się przedsiębiorcy. Jednym z głównych wniosków panelu „ESG: strategia, praktyka, raportowanie” było stwierdzenie, że wciąż jest to temat bardzo skomplikowany dla wielu osób prowadzących w Polsce firmy, szczególnie z sektora MŚP.

– Zapomnijmy o skrótach, akronimach. Przestańmy używać pojęcia ESG. Posługujemy się hermetycznym językiem, który nie jest zrozumiały dla tych wszystkich. Np. dla tych, którzy od wielu lat ograniczają koszty, wprowadzają normy, liczą swoje zaangażowanie w kwestie środowiskowe. Wiedzą, ile zarabiają kobiety i mężczyźni, robią to od wielu lat i nagle przychodzimy i mówimy „Wiemy, że to robicie, ale róbcie to teraz inaczej, bo mamy regulacje, wytyczne”. Mniej przykładałabym wagę do tego, jakimi pojęciami się posługujemy […], a bardziej robiłabym to w duchu tego, jakie są korzyści i powtarzałabym, co to dla przedsiębiorstwa daje – apelowała ze sceny Magdalena Andrejczuk, dyrektorka Departamentu Zrównoważonych Finansów Bankowości Korporacyjnej w mBank.

– Napisanie raportu ESG to jest techniczna rzecz, którą należy zrobić. Natomiast o wiele ważniejsze jest to, że trzeba przeprowadzić transformację – dodał Mariusz Wawer, dyrektor ds. rządowych i ESG na Region Europy Wschodniej w 3M.

Choć skrót ESG przewijał się także w wielu innych panelach podczas dwudniowej konferencji, praktycy i eksperci zgadzali się, że rozmowy powinny być prowadzone nie w temacie tworzenia raportów, a transformacji, od której wszystko się zaczyna.

Przestępcy klimatyczni

Choć przedstawicielka ONZ na sesji inauguracyjnej stanowczo alarmowała, że „świat gotuje się na naszych oczach”, władze i służby porządkowe mierzą się z niebezpiecznymi procederami celowego niszczenia środowiska.

Minister sprawiedliwości Adam Bodnar, który gościł na konferencji PRECOP, zwrócił uwagę na rosnące zagrożenie związane z działalnością mafii śmieciowych, określając je jako nową odmianę przestępczości zorganizowanej. Zjawisko to polega na nielegalnym składowaniu i utylizacji odpadów, co stwarza poważne zagrożenie dla środowiska. W obliczu zbliżającego się szczytu klimatycznego ONZ, minister zasugerował, że w Prokuraturze Krajowej powinno odbyć się spotkanie z organizacjami pozarządowymi na temat przestępczości środowiskowej. Mieliby wziąć w nim udział przedstawiciele wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska oraz koordynatorzy spraw środowiskowych z prokuratur regionalnych.

Czy mamy świadomych konsumentów?

Eksperci dyskutowali też na temat rosnącej świadomości ekologicznej konsumentów. Katarzyna Zalewska, szefowa działu zrównoważonego rozwoju w Kantar Polska, zwróciła uwagę na różnicę między deklaracjami a rzeczywistymi zachowaniami: Początkowo tylko 10% badanych wdrażało zasady zrównoważonego rozwoju, jednak w 2023 roku ten odsetek wzrósł do 21%. Pomimo wciąż istniejącego rozdźwięku, ekspertka podkreśliła, że świadomość ekologiczna konsumentów stale rośnie.

Z kolei Agata Czachórska, dyrektorka ds. zrównoważonego rozwoju IKEA Retail w Polsce podkreśliła, że IKEA obserwuje, iż coraz silniejszym czynnikiem motywacyjnym do podejmowania działań na rzecz klimatu, włącznie z decyzjami zakupowymi, jest przystępność cenowa. Z kolei największą barierą w podejmowaniu działań na rzecz klimatu – koszty. Dodała również, że kluczowym czynnikiem demokratyzacji oferty zrównoważonych produktów i usług jest praca nad ceną i to jest dzisiaj odpowiedzialność biznesu.

O odpowiedzialności biznesu mówił też Andrey Ivanov, Head of Roma Inclusion Sector, Equality, Roma and Social Rights Unit: – Niestety system ekonomiczny ustawiony jest dziś tak, że producenci muszą obniżać koszty, aby utrzymać się na rynku. Powoduje to, że duża część kosztów środowiskowych przesuwana jest gdzie indziej, do dostawców z dalekich od nas krajów, czy też składana jest na barki przyszłych generacji, czyli naszych dzieci i wnuków.

Gala Green Changer i zaskakujący występ artystyczny

Podczas gali Green Changer 2024, wręczono nagrody za działania na rzecz ochrony klimatu. Wyróżniono liderów w kategoriach takich jak osobowość, aktywista, dziennikarz, biznes dla klimatu, miasto, ambasador klimatu oraz naukowiec. Nagrody otrzymali:

• • Ewa Ewart,
  • Polski Alarm Smogowy,
  • Magdalena Łucyan,
  • Respect Energy,
  • Marzena Cypryańska-Nezlek,
  • Miasto Łódź i
  • Jerzy Buzek.

Gala zakończyła się koncertem duetu Matylda/Łukasiewicz oraz ich gości pod nazwą „Earth 2.0. Był sobie człowiek”, który emocjonalnie skłonił uczestników do refleksji nad przyszłymi działaniami proekologicznymi.

Organizatorami PRECOP są United Nations Global Compact Network Poland – polskie biuro największej na świecie inicjatywy ONZ ds. współpracy z biznesem wspierającym zrównoważony rozwój oraz Grupa PTWP, organizator Europejskiego Kongresu Gospodarczego oraz konferencji i wydarzeń specjalnych. Współgospodarzami wydarzenia zostali Miasto Katowice i województwo śląskie.
Kolejny PRECOP w Katowicach już za rok.