Kontrolerzy dostrzegli istotne rozbieżności pomiędzy planami a praktyką
Europejski Trybunał Obrachunkowy w swoim najnowszym sprawozdaniu ocenił wkład Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) w działania klimatyczne. Jego zdaniem przydziały środków mogą być zawyżone nawet o 34,5 mld €. Wskazano również, że nie wszystkie działania oznaczone jako ekologiczne rzeczywiście spełniają te kryteria, a ponadto brakuje pełnej sprawozdawczości wydatków na działania w dziedzinie klimatu w krajach UE.
Wątpliwości Europejskiego Trybunału Obrachunkowego
Europejski Trybunał Obrachunkowy ocenił wkład RRF w działania na rzecz klimatu. Wskazał na trudności w określeniu jego rzeczywistego wpływu. Okazało się, że co najmniej 37% środków miało być przeznaczonych na te działania, a KE informuje, że do lutego 2024 r. przekazano 42,5% budżetu RRF, co stanowi 275 mld €. Kontrolerzy ostrzegają jednak, że wkład ten może być przeszacowany o co najmniej 34,5 mld € i zauważają uchybienia w sprawozdawczości oraz w projektach oznaczonych jako „ekologiczne”. Co konkretnie wzbudziło niepokój kontrolerów?
Wkład RRF w cele klimatyczne i wyzwania
Jednym z głównych celów RRF jest przyczynienie się do osiągnięcia europejskich celów klimatycznych i do transformacji ekologicznej w państwach członkowskich UE. Środki z RRF, w przeciwieństwie do wcześniejszych form wydatkowania pieniędzy unijnych, są wypłacane na podstawie osiągnięcia przez państwa członkowskie kamieni milowych i wartości docelowych, nie zaś w następstwie poniesionych przez nie wydatków.
Kontrolerzy stwierdzili różne uchybienia związane z takim modelem finansowania. Przede wszystkim budzi on obawy – podobnie jak stosunkowo krótki czas, jaki państwa mają na wdrożenie Instrumentu – co do tego, czy wszystkie pieniądze, które przeznaczono na działania w dziedzinie klimatu, rzeczywiście zostaną wydane na ten cel.
„RRF to główny fundusz unijny, który, jeśli zostanie wdrożony we właściwy sposób, może bardzo przyspieszyć osiągnięcie przez UE ambitnych celów klimatycznych. W tej chwili jednak w krajowych planach powiązanych z RRF występują duże przybliżenia, a ponadto istnieją rozbieżności pomiędzy tymi planami a praktyką. Instrument nie zapewnia też wiele informacji na temat tego, ile pieniędzy przeznaczanych jest bezpośrednio na transformację ekologiczną.”
Joëlle Elvinger, członkini Europejskiego Trybunału Obrachunkowego odpowiedzialna za sprawozdanie
Współczynnik klimatyczny i jego znaczenie
Kontrolerzy zwracają uwagę, że wkład działań zaplanowanych w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) na rzecz klimatu nie zawsze jest odpowiednio oceniany. Komisja Europejska stosuje „współczynnik klimatyczny”, przydzielając 100% dla działań znacząco przeciwdziałających zmianom klimatu, 40% dla tych o pozytywnym wkładzie oraz 0% dla neutralnych. Wiele działań nie zostało jasno wyodrębnionych, a kontrolerzy zauważyli, że w niektórych przypadkach ich wkład został przeszacowany; przykładem jest projekt dotyczący gospodarki wodnej, który uzyskał 40%, mimo że środki przeznaczono na cyfryzację systemu zaopatrzenia w wodę, co powinno skutkować oceną 0%. Kontrolerzy zalecili dokładniejszą ewaluację projektów istotnych dla klimatu w przyszłości.
Pozornie „ekologiczne” projekty
Kontrolerzy zauważyli, że niektóre projekty w ramach RRF nie były tak ekologiczne, jak się wydawało. Jako przykład podali budowę elektrowni szczytowo-pompowej. Przed sfinansowaniem nie oceniono wpływu projektu na środowisko, a okazało się, że inwestycja znacząco wpłynęła na jakość zasobów wodnych.
Ponadto kraje członkowskie podają szacunkowe koszty działań klimatycznych, które są sprawdzane przed wdrożeniem, ale już nie po nim. Kontrolerzy zalecili KE dokładniejsze powiązanie instrumentów finansowania z celami klimatycznymi oraz gromadzenie pełnych informacji o wydatkach.
