Ellen MacArthur Foundation publikuje raport „2030 Plastics Agenda for Business”, wskazując trzy globalne bariery GOZ: brak skalowalności systemów ponownego użycia, trudne do recyklingu elastyczne opakowania i niedoinwestowaną infrastrukturę recyklingu. Biznes ma kluczową rolę w przełomie poprzez EPR i wspólny lobbing.
Dążenie do funkcjonującej Gospodarki Obiegu Zamkniętego (GOZ) dla tworzyw sztucznych wchodzi w nową, bardziej pragmatyczną fazę. Najnowszy raport „2030 Plastics Agenda for Business”, opublikowany 4 listopada 2025 roku przez Ellen MacArthur Foundation (EMF), to wezwanie do globalnych firm, aby przeszły od izolowanych ambicji do skoordynowanych, systemowych działań. Publikacja ta pojawiła się w kluczowym momencie, tuż po tym, jak negocjacje nad wiążącym Globalnym Traktatem Plastikowym ONZ w Genewie zakończyły się bez konsensusu, uwydatniając potrzebę natychmiastowego działania biznesu w celu kształtowania przyszłej polityki.
Firmy ograniczają zużycie dziewiczego plastiku, ale 80% rynku wciąż stoi w miejscu
Liderzy branżowi, sygnatariusze inicjatywy Global Commitment (GC), reprezentujący około 20% globalnego rynku opakowań z tworzyw sztucznych, udowodnili, że postęp jest możliwy. Dzięki ich wysiłkom, od 2018 roku udało się uniknąć wykorzystania 14 milionów ton dziewiczego plastiku. Osiągnięcie to jest porównywalne z oszczędnością jednej baryłki ropy naftowej co sekundę. Ponadto, firmy te potroiły udział recyklatów (PCR) w swoich opakowaniach, osiągając 14% w 2023 roku, podczas gdy reszta rynku w tym samym okresie zwiększyła średnio zużycie dziewiczego plastiku o 8%. Mimo sukcesów pionierów, raport jest alarmujący: pozostałe 80% rynku opakowań pozostaje w dużej mierze niezaangażowane. Bez dalszych działań, problem zanieczyszczenia nadal będzie narastał szybciej niż rozwiązania; przewiduje się, że globalne poziomy źle zarządzanych odpadów plastikowych wzrosną o 37% do 2050 roku.
Trzy bariery, które blokują globalny obieg zamknięty plastiku
Nawet najbardziej ambitni gracze napotykają bariery systemowe, których nie są w stanie przezwyciężyć samodzielnie. Te przeszkody są systemowe, ponieważ ich rozwiązania są kosztowne, wymagają powszechnej zmiany zachowań konsumentów i/lub domagają się dużych, skoordynowanych inwestycji. EMF zidentyfikowała trzy krytyczne przeszkody, na których powinny skupić się skoordynowane działania branży: Skalowanie modeli ponownego użycia (reuse). Obecnie modele te są opłacalne dopiero przy dużej skali, co wymaga wspólnej infrastruktury (np. do czyszczenia i zbiórki) oraz powszechnej akceptacji. Przekształcenie zaledwie 20% opakowań plastikowych w modele wielokrotnego użytku jest postrzegane jako szansa biznesowa warta 10 miliardów USD. Rozwiązanie problemu elastycznych opakowań plastikowych. Jako najszybciej rosnący typ opakowań, są one najtrudniejsze do recyklingu, szczególnie w krajach o wysokim poziomie wycieku zanieczyszczeń. Brak porozumienia co do wspólnych rozwiązań paraliżuje niezbędne inwestycje w innowacje. Rozwój infrastruktury zbiórki i recyklingu, zwłaszcza w krajach Globalnego Południa. Taka rozbudowa wymaga miliardów dolarów finansowania, które musi być zabezpieczone przez dedykowaną politykę.
EPR jako klucz do zmian: wspólny lobbing zamiast indywidualnych gestów
Agenda 2030 stanowi praktyczny plan na najbliższe pięć lat, w którym dobrowolne działania korporacyjne są uzupełnione przez współpracę i zbiorowy lobbing. Liderzy branżowi, w tym Nestlé, PepsiCo, Unilever, Danone, L’Oréal, SC Johnson i TOMRA, poparli ten plan, który opiera się na trzech wzajemnie wzmacniających się dźwigniach: Zharmonizowane działania indywidualne (kontynuacja redukcji i innowacji w ramach własnych firm); Wspólne działania (współpraca na dużą skalę w celu współdzielenia ryzyka i kosztów, na przykład poprzez tworzenie wspólnej infrastruktury do ponownego użycia); Zbiorowy lobbing (proaktywne wspieranie ambitnej i efektywnej polityki). W kontekście zbiorowej adwokacji, kluczowym elementem jest Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta (EPR). Firmy muszą przesunąć uwagę z poprawy własnej działalności na kształtowanie szerszych warunków rynkowych. Szacuje się, że dobrze zaprojektowane systemy EPR na świecie mogłyby wygenerować do 576 miliardów dolarów przychodów do 2040 roku, finansując tym samym niezbędną infrastrukturę i stymulując popyt na recyklaty. Rosnąca fala regulacji, takich jak PPWR w UE (którego większość przepisów wchodzi w życie od sierpnia 2026 r.) i systemy EPR w USA (Kalifornia, Oregon, Kolorado), pokazuje, że firmy, które włączą się w ten proces wcześnie, będą miały możliwość współkształtowania krajobrazu regulacyjnego, zamiast zostać przez niego zaskoczone.
Agenda 2030: jak uczynić gospodarkę obiegu zamkniętego realnym standardem
Globalny rynek opakowań z tworzyw sztucznych stoi przed wyzwaniem, które narasta szybciej niż postęp technologiczny. Fakt, że 80% rynku pozostaje w tyle, jest głównym argumentem za potrzebą wiążącej polityki, która zmusi cały sektor do działania. Agenda 2030 dla Gospodarki Obiegu Zamkniętego jest praktycznym planem, który ma skoncentrować wysiłki, aby uczynić rozwiązania cyrkularne normą i obniżyć koszty transformacji. Liderzy biznesu muszą aktywnie wspierać regulacje, aby zapewnić, że inwestycje w innowacje i infrastrukturę (jak na przykład w skaling modeli ponownego użycia i recyklingu) staną się opłacalne dla wszystkich graczy na rynku. W efekcie, firmy, które działają teraz, budują odporność i konkurencyjność w obliczu nieuchronnej transformacji przemysłowej.
Tu znajduje się link do raportu Ellen MacArthur Foundation.
Czytaj też:
Subsydia na plastik napędzają zanieczyszczenie. Raport ujawnia skalę problemu i możliwe rozwiązania
Fotografia: engin akyurt, Unsplash
