Obywatele UE będą mogli ubiegać się o odszkodowania, jeśli będą naruszane przepisy o jakości powietrza
14 października 2024 r. Rada Europejska (RE) zatwierdziła formalnie dyrektywę określającą zaktualizowane normy jakości powietrza w całej Wspólnocie. Nowe przepisy mają przyczynić się do realizacji unijnego celu wyeliminowania zanieczyszczeń do 2050 r. Pomogą też zapobiegać przedwczesnym zgonom wywołanym zanieczyszczeniem powietrza. Obywatele UE będą mogli ubiegać o odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu, w przypadkach, gdy doszło do naruszenia unijnych przepisów o jakości powietrza.
300 tys. osób umiera rocznie w UE z powodu zanieczyszczeń powietrza
Zanieczyszczenie powietrza jest w Europie największym zagrożeniem środowiskowym dla zdrowia, prowadząc do przedwczesnej śmierci około 300 tys. osób rocznie. Aby temu zaradzić, w październiku 2022 r. Komisja Europejska zaproponowała zmianę dwóch dyrektyw o jakości powietrza w jeden akt. Jest to część planu działania UE na rzecz eliminacji zanieczyszczeń. W lutym 2024 r. Rada i Parlament Europejski uzgodniły ostateczny kształt nowej dyrektywy, która upraszcza przepisy UE i dostosowuje normy jakości powietrza do zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).
Surowsze normy jakości powietrza
W zmienionej dyrektywie największy nacisk położono na zdrowie obywateli UE. Do 2030 r. będą musiały zostać osiągnięte nowe normy jakości powietrza dotyczące zanieczyszczeń. Normy te będą ściślej dostosowane do wytycznych WHO.
Zanieczyszczenia obejmują pył zawieszony PM10 i PM2,5 oraz dwutlenek azotu i dwutlenek siarki. Wszystkie one są odpowiedzialne za problemy z układem oddechowym. Państwa członkowskie mogą wystąpić o odroczenie terminu 2030 r., jeśli spełnione zostaną określone warunki. Jakość powietrza ocenia się przy pomocy takich samych metod i kryteriów w całej UE. Zmieniona dyrektywa dodatkowo usprawnia monitorowanie i modelowanie jakości powietrza.
Zmienione przepisy przewidują też wczesne podejmowanie działań: jeszcze przed 2030 r. będą musiały powstać plany działania na rzecz jakości powietrza, jeśli zaistnieje ryzyko, że nowych norm nie uda się osiągnąć w tym terminie.
Normy jakości powietrza będą regularnie weryfikowane, by na podstawie najnowszych dowodów naukowych można było ustalać, czy nadal są właściwe.
Obywatele będą mogli ubiegać się o odszkodowania
Nowa dyrektywa zapewnia sprawiedliwy i równy dostęp do wymiaru sprawiedliwości dla osób, na które wpłynie lub może wpłynąć wdrożenie tego prawa. Państwa członkowskie muszą zadbać o to, by obywatele mieli prawo ubiegać się o odszkodowanie i je uzyskać, gdyby ich zdrowie ucierpiało w związku z naruszeniem przepisów o jakości powietrza określonych w tej dyrektywie.
Dalsze kroki: 2 lata na wdrożenie do krajowego porządku prawnego
Dyrektywa wejdzie w życie dwudziestego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym UE. Od tego momentu w życie państwa członkowskie będą miały dwa lata na jej przeniesienie do prawa krajowego.
Do 2030 r. Komisja Europejska zweryfikuje normy jakości powietrza na podstawie najnowszych dowodów naukowych. Następnie będzie to robić co pięć lat.