Jak kobiety w Polsce radzą sobie w świecie biznesu?
Z okazji Dnia Przedsiębiorczości Kobiet warto zajrzeć do badań i poszukać tam odpowiedzi na pytanie, jak kobiety w Polsce radzą sobie w świecie biznesu i jak wypadają pod tym względem w porównaniu do koleżanek z pozostałych krajów Europy? Liczby pokazują obraz niepozbawiony kontrastów.
Urzędy statystyczne i instytuty badawcze chętnie monitorują sytuację kobiet na rynku pracy. Prezentują zarówno pojedyncze statystyki, jak i indeksy, które biorą pod uwagę wiele wskaźników. W jednych Polska wypada lepiej niż średnia europejska, w innych gorzej. Pozytywne dane, których nie brakuje zarówno odnośnie do naszego, jak i pozostałych krajów UE, nie zmieniają jednak faktu, że zarówno w Polsce, jak i w Europie do równości płci na szeroko pojętym rynku pracy droga jest daleka. Z badań wynika również, że zarządzanie przedsiębiorstwami nie różni się specjalnie ze względu na płeć, przynajmniej w Polsce.
Ile kobiet zarządza firmami w Polsce i w UE?
Wyobraźmy sobie, że na 10 prezesów największych firm giełdowych w Polsce dwóch to kobiety (22,2%). To wynik znacznie wyższy niż średnia unijna, wynosząca 8,8%, jak podaje Europejski Instytut ds. Równości Płci (EIGE), przedstawiając dane zebrane w październiku 2024 r. Co ciekawe, na Łotwie kobiety stanowią aż 28,6% prezesów, co jest najlepszym wynikiem w Unii Europejskiej, podczas gdy Bułgaria odnotowuje w tej kategorii… zero.
Wśród CEO sytuacja w Polsce również jest lepsza niż średnio w UE. W Polsce kobiety zajmują 9,5% tych stanowisk, podczas gdy średnia w UE wynosi 8,5%. Także jeśli chodzi o lukę płacową, Polska ma się czym pochwalić – różnica w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn wynosi u nas 7,8%, podczas gdy średnia unijna to 12,7%. Według danych Eurostatu za 2022 r., najlepszą sytuację odnotowano we Włoszech, gdzie luka wynosi 4,3%, a najgorszą – w Estonii, gdzie różnica w wynagrodzeniach sięga aż 21,3%.
Pod względem odsetka kobiet w zarządach firm, Polska wypadają gorzej niż średnia UE. W Polsce kobiety zajmują 23,8% miejsc w zarządach, a średnio w UE 34,7%. Najlepsze wyniki osiąga Francja, gdzie niemal połowa (47,5%) członków zarządów to kobiety.
Kobiety na stanowiskach kierowniczych w Polsce
Polki częściej niż ich koleżanki z Europy zajmują w firmach najwyższe stanowiska. Jeszcze lepiej sytuacja wygląda szczebel niżej w hierarchii zarządzania, czyli na stanowiskach kierowniczych. Polska należy do europejskiej czołówki pod względem odsetka kobiet na stanowiskach menedżerskich (w przedziale wiekowym 25 lat lub więcej). Według Eurostatu tylko w naszym kraju (41,9%) oraz w Szwecji (43,4%), Łotwie (42,9%), Bułgarii (42%) i Finlandii (40,2%) przekroczył on w 2023 r. granicę 40%. Średnia dla UE wyniosła 34,7%.
Do równości płci w Polsce droga jeszcze daleka
Polki w porównaniu do swoich koleżanek z pozostałych krajów UE częściej zajmują najwyższe oraz kierownicze stanowiska w firmach. Jednak jeśli spojrzymy na udział kobiet i mężczyzn na tych stanowiskach, ciągle widać dużą dysproporcję na rzecz panów (stanowiska menedżerskie są wyjątkiem). A gdy weźmiemy pod uwagę kilka różnych badań i wskaźników, wówczas okazuje się, że do równości płci w Polsce droga jeszcze daleka. Takie zestawienie stanowi Indeks Równości Płci (Gender Equality Index), przygotowany przez EIGE na podstawie wyników kilkunastu różnych badań odnoszących się do kwestii równości płci.
Wyniki tych badań zebrano w 6 bloków tematycznych: praca, pieniądze, wiedza, czas (praca w domu i czas wolny), władza i zdrowie. Polska zanotowała w nim 61,9 pkt. na 100, co sytuuje nas 8,3 pkt. poniżej średniej dla UE. Liderem jest Szwecja (82,2 pkt.) a na końcu zestawienia znalazła się Rumunia (56,1 pkt.). Polska w większości kategorii sytuuje się kilka punktów poniżej europejskiej średniej. Wyjątkiem jest kategoria władzy, gdzie w różnica na niekorzyść naszego kraju rośnie do ponad 20 pkt. Drugi wyjątek stanowi kategoria czasu wolnego i pracy w domu. Pod tym względem Polska jest nieco bardziej równościowa niż średnia dla UE. W każdym razie z punktacji jasno wynika, że pod względem równości płci bliżej nam do Rumunii niż do Szwecji. Dane do zestawień pochodzą najczęściej z lat 2021 i 2022, więc być może kolejne edycje indeksu, oparte na nowszych badaniach, wykażą poprawę sytuacji w Polsce.
Czy kobiety zarządzają firmami inaczej niż mężczyźni?
Wiemy już, że zarówno w Polsce, jak i w UE, kobiety wyraźnie rzadziej niż mężczyźni kierują firmami. Ale, czy jeśli już do tego dojdzie, czy zarządzanie przedsiębiorstwami różni się ze względu na płeć? W danych widać pewne różnice, ale nie są one zasadnicze.
Z badań Polskiego Instytutu Ekonomicznego wynika, że kobiety i mężczyźni budują konkurencyjność firm, którymi zarządzają bardzo podobnie, o ile nie tak samo. W zależności od wskaźnika, różnice w odsetku wskazań między płciami wynoszą maksymalnie 5 punktów procentowych.
Płcie różnią się nieco wyraźniej pod względem postrzegania barier w działalności firmy. Tu rozdźwięk wynosi 7 pp. i dotyczy postrzegania zmian w łańcuchach dostaw oraz cenach energii. Nieco mniejsza różnica dotyczy kwestii trudności w pozyskaniu talentów. W każdym w tych przypadków to kobiety częściej niż mężczyźni wskazują na dany problem.
Największe dysproporcje widać w działaniach, które zarządzający firmami podejmowali w roku poprzedzającym badanie (czyli w 2023 r.). Mężczyźni o 4 pp. częściej niż kobiety zacieśniali relacje z klientami oraz z partnerami biznesowymi, a także o 7 pp. częściej wprowadzali na rynek nowe produkty. Tymczasem kobiety o 7 pp. częściej zmniejszały negatywny wpływ swoich firm na środowisko.
