Międzynarodowa Agencja Energii Odnawialnej (IRENA) wskazuje, że świat może jeszcze potroić moc OZE do 2030 roku, jednak wymaga to natychmiastowego przyspieszenia inwestycji, lepszej efektywności energetycznej i wsparcia dla krajów rozwijających się. COP30 może być momentem przełomu.
Potrojenie mocy OZE (odnawialnych źródeł energii) na świecie oraz podwojenie globalnego wskaźnika poprawy efektywności energetycznej do 2030 roku to kluczowe cele Konsensusu z Dubaju (UAE Consensus), przyjętego na COP28. Międzynarodowa Agencja Energii Odnawialnej (IRENA), która monitoruje postępy w realizacji tych zobowiązań, potwierdza, że cel jest wciąż osiągalny, ale wymaga on natychmiastowego i znacznego przyspieszenia działań. Zgodnie ze „Scenariuszem 1,5°C” opracowanym przez IRENA, globalna moc zainstalowana OZE musi osiągnąć 11,2 terawata (TW). Aby utrzymać tę trajektorię, po nieosiągnięciu wymaganego tempa w latach 2023 i 2024, roczny wzrost mocy OZE musi teraz wynosić średnio 1122 gigawatów (GW) w latach 2025–2030.
Rekordowy rok dla fotowoltaiki, ale świat wciąż daleko od celu potrojenia mocy OZE
Globalny sektor OZE odnotował ciągłą poprawę tempa, instalując w 2024 roku rekordowe 581,9 GW nowych mocy, co oznacza roczny wzrost o 15,1%. Niemniej jednak, ta dynamika nadal jest niewystarczająca, by zniwelować lukę do celu. Większość tego wzrostu napędza fotowoltaika (PV), która w 2024 roku dodała 452,1 GW, osiągając najwyższy roczny wynik w historii dla jednej technologii OZE. Dzięki temu, fotowoltaika jest na dobrej drodze do osiągnięcia lub przekroczenia wymaganego udziału w „Scenariuszu 1,5°C”. Tymczasem, instalacje innych kluczowych technologii OZE pozostają w tyle. Aby osiągnąć cel, moc wiatrowa musi zwiększyć swoje roczne instalacje prawie trzykrotnie, hydroenergetyka trzykrotnie, a bioenergia pięciokrotnie. Na przykład, w 2024 roku w sektorze wiatrowym (łącznie 114,3 GW) odnotowano spadek w instalacjach offshore o 26% w porównaniu z 2023 rokiem. Choć potrojenie mocy OZE jest wyzwaniem globalnym, należy pamiętać, że pod koniec 2024 roku 85,4% zainstalowanej mocy OZE skupiało się w Azji, Europie i Ameryce Północnej. Regiony takie jak Afryka, która w 2024 roku dodała jedynie 4,7 GW, pilnie potrzebują czterokrotnego zwiększenia zainstalowanej mocy do około 300 GW do 2030 roku.
Efektywność energetyczna kuleje, a inwestycje wciąż zbyt niskie, by utrzymać kurs na 1,5°C
Podwojenie efektywności energetycznej jest kluczowym uzupełnieniem celu triplingu. Niestety, poprawa intensywności energetycznej w latach 2023–2024 wyniosła jedynie około 1%. Jest to wynik znacznie poniżej 4% rocznego wskaźnika wymaganego w latach 2022–2030, co oznacza, że teraz konieczna jest poprawa na poziomie co najmniej 5% rocznie. Ta luka musi zostać pilnie zaadresowana w sektorach końcowego zużycia energii, takich jak budownictwo, przemysł i transport. Elektryfikacja, polegająca na przechodzeniu na wydajniejsze technologie, takie jak pompy ciepła (które są 300–400% bardziej wydajne niż tradycyjne kotły) i pojazdy elektryczne, jest kluczowym środkiem poprawy efektywności. Globalne inwestycje w OZE osiągnęły 624 mld USD w 2024 roku, jednak osiągnięcie celu potrojenia mocy OZE do 2030 roku wymaga skumulowanych inwestycji rzędu 29-30 bilionów USD w energię odnawialną, sieci, elastyczność i efektywność energetyczną. Oznacza to, że roczne inwestycje w moce OZE muszą wzrosnąć 2.3 razy, do około 1,44 bln USD.
Rynki wschodzące potrzebują wsparcia – bez tańszego kapitału i modernizacji sieci cele OZE się oddalają
Wyzwania inwestycyjne są szczególnie dotkliwe dla rynków wschodzących i krajów rozwijających się (EMDE). Regiony te zmagają się z wysokimi kosztami kapitału, które mogą być 2 do 5 razy wyższe niż w krajach OECD, oraz z ograniczoną dostępnością finansowania, co hamuje wdrażanie OZE. Dla krajów najsłabiej rozwiniętych (LDCs), aż 61% wymaganych inwestycji na realizację celów OZE jest uzależnione od międzynarodowej pomocy finansowej (71 mld USD z 116 mld USD). Dodatkowo, modernizacja i rozbudowa sieci elektroenergetycznych w celu integracji rosnącej mocy OZE pozostaje w tyle. Według „Scenariusza 1,5°C”, do 2030 roku elastyczność systemu (zdolność do równoważenia podaży i popytu) musi wzrosnąć około trzykrotnie w skali dobowej w porównaniu z 2019 rokiem. Realizacja tego wymaga średniego rocznego inwestowania 791–912 mld USD w sieci i elastyczność, co jest znaczącym wzrostem w porównaniu z obecnymi 433 mld USD. Rządy muszą wzmocnić ramy regulacyjne, w tym usprawnić procesy wydawania pozwoleń na projekty OZE i infrastruktury, co obecnie jest największą barierą dla fizycznej rozbudowy sieci. Zobowiązania krajów (NDC) zbiorowo osiągają cel mocy zainstalowanej na poziomie 5.8 TW do 2030 roku, co stanowi jedynie nieco ponad połowę wymaganego celu 11.2 TW. COP30 w Brazylii w 2025 roku jest postrzegany jako kluczowy moment dla liderów, aby wzmocnić współpracę i przejść od zobowiązań do przyspieszonej implementacji.
Więcej informacji dostępnych jest w raporcie IRENA.
Czytaj też:
CSDDD osłabiona. Parlament Europejski ogranicza zasięg unijnej dyrektywy o należytej staranności
Fotografia: Nicholas Doherty, Unsplash
