Pozew ClientEarth przeciwko Nestlé Polska podważa hasła Nałęczowianki sugerujące pełny recykling butelek PET. Sprawa wpisuje się w globalną walkę z greenwashingiem plastiku i rosnące regulacje UE, które mają zakończyć stosowanie mylących komunikatów marketingowych.
Problem greenwashingu plastiku narasta, o czym świadczy niedawny pozew ClientEarth przeciwko Nestlé Polska. Organizacja zarzuca marce Nałęczowianka wprowadzanie konsumentów w błąd hasłami takimi jak „Jestem w 100% z plastiku PET z recyklingu* (*nie dotyczy zakrętki i etykiety)”, „Jestem wykonana z innej butelki” czy „Nadaję się do recyklingu”. ClientEarth domaga się zaprzestania tych praktyk, argumentując, że fałszywie sugerują one brak szkód dla środowiska i wpisują się w nieistniejącą cyrkularność jednorazowych butelek plastikowych.
Pozew ClientEarth i globalna walka z greenwashingiem plastiku
Pozew ClientEarth w Warszawie jest częścią szerszego globalnego trendu. Podobne zarzuty postawiono ExxonMobil w Kalifornii, oskarżając koncern naftowy o „wieloletnią kampanię oszustwa” w kwestii skuteczności recyklingu plastików. ExxonMobil, będący największym producentem żywic do plastików jednorazowego użytku, promował recykling jako rozwiązanie, wiedząc o jego ograniczonej efektywności. To pierwszy przypadek w USA, gdzie firma paliwowa jest pociągana do odpowiedzialności za wprowadzające w błąd twierdzenia o recyklingu plastików. Globalnie produkuje się ponad 400 milionów ton plastiku rocznie, z czego tylko 9% jest poddawane recyklingowi. OECD przewiduje niemal trzykrotny wzrost ilości odpadów plastikowych do 2060 roku, jeśli nie zostaną podjęte radykalne działania.
Recykling PET – między marketingiem a realną cyrkularnością
Recykling jest korzystniejszy niż składowanie czy spalanie, lecz plastik nie jest materiałem do nieskończonego przetwarzania. Proces recyklingu PET prowadzi do degradacji właściwości, co uniemożliwia prawdziwie cyrkularne przetwarzanie bez strat jakości. Większość recyklingowanego PET (rPET) z butelek jest „downcyklingowana” – wykorzystywana do produkcji niższej jakości, np. tacek czy włókien, co wyklucza jego powtórne użycie w butelkach. W Europie, średnia zawartość rPET w nowych butelkach wynosi około 17%, a tylko około 30% butelek PET wraca do produkcji nowych butelek. Osiągnięcie 75% zawartości rPET w butelkach wymaga wysokich wskaźników zbiórki i przejścia na przezroczyste butelki.
Jak greenwashing zmienia postrzeganie plastiku przez konsumentów
Badanie Ipsos z 2024 roku, zlecone przez ClientEarth, ujawnia znaczącą różnicę między percepcją konsumentów a rzeczywistością ekologiczną. 76% badanych w czterech krajach uważa plastikowe opakowania za szkodliwe dla środowiska. Jednakże, gdy te same produkty mają etykiety takie jak „w pełni nadające się do recyklingu” lub „zawiera plastik z recyklingu”, aż 65% konsumentów postrzega je jako proekologiczne. Ponadto, 80% ankietowanych w Polsce i Niemczech wierzy, że produkty z logo recyklingu zostaną faktycznie przetworzone, jeśli zostaną prawidłowo wyrzucone. W praktyce możliwość recyklingu zależy od lokalnej infrastruktury, a nie tylko od samej butelki. Kamila Drzewicka, starsza prawniczka w Fundacji ClientEarth, podkreśla, że „Walka z greenwashingiem to krok w kierunku ograniczania nadprodukcji plastiku i zwiększania odpowiedzialności korporacyjnej. Jeśli wielkie koncerny zniekształcają rzeczywistość za pomocą zabiegów marketingowych, naszym zadaniem jest to prostować. Takie działania nie tylko wprowadzają w błąd, ale są także niezgodne z prawem”.
Regulacje UE i przyszłość recyklingu w Polsce – koniec mylących haseł?
W odpowiedzi na greenwashing i zanieczyszczenie plastikiem, Unia Europejska jest w trakcie wprowadzania regulacji. Komisja Europejska zawarła porozumienie z Coca-Colą, zobowiązując firmę do usunięcia mylących haseł reklamowych o recyklingu butelek, na rzecz precyzyjniejszych sformułowań. Polskie przepisy, wdrażające dyrektywę SUP i projekt rozporządzenia PPWR, dążą do zmniejszenia ilości opakowań, promowania wielokrotnego użytku i zwiększenia zawartości surowców wtórnych. Do 2029 r. systemy kaucyjne mają zapewnić 90% selektywnej zbiórki opakowań plastikowych na napoje. W 2022 roku w Polsce wprowadzono do obrotu 6 740 tys. ton opakowań, z czego recyklingowi poddano 3 608,9 tys. ton. Poziom recyklingu w Polsce dla tworzyw sztucznych wyniósł 40.7%. Pomimo tego, moce przerobowe krajowych instalacji recyklingu przewyższają ilości wprowadzanych opakowań, co wskazuje, że wyzwaniem jest efektywne zbieranie i sortowanie odpadów, a nie brak zdolności przetwórczych.
Firmy muszą zatem przyjąć kompleksowe strategie, wykraczające poza marketing, skupiając się na realnej redukcji produkcji plastiku, zwiększaniu efektywności recyklingu i inwestowaniu w prawdziwie cyrkularne rozwiązania. Prawdziwa gospodarka obiegu zamkniętego dla plastiku wymaga głębokich zmian systemowych.
Czytaj też:
Subsydia na plastik napędzają zanieczyszczenie. Raport ujawnia skalę problemu i możliwe rozwiązania
Fotografia: ESGimpulse.com
